کاظمین

این شهر سومین شهر مقدس عراق پس از نجف و کربلا است و در شمال غربى بغداد و در سمت غرب رودخانه دجله قرار گرفته که تنها عرض رودخانه دجله آن را از بغداد جدا مى‏کند. نام این شهر بر گرفته از نام مبارک حضرت کاظم علیه السلام است و از آنجایى که در این حرم حضرت موسى بن جعفر علیه السلام ( کاظم) و نواده او حضرت محمد بن على علیه السلام ( جواد) مدفون مى‏باشند شهر به نام این دو تن با غلبه دادن نام اشهر که کاظم است،«کاظمین‏»نامیده شده است.

حرم مطهر،مرکز این شهر را تشکیل مى‏دهد و دروازه‏هاى مجموعه وسیع حرم به خیابانها و محله‏هاى‏اصل شهر گشوده مى‏شود.حرم کاظمین از ویژگیهایى برخوردار است که در کمتر حرمى مى‏توان دید،نخست آنکه دو تن از امامان معصوم درون یک ضریح مدفونند،از این رو ضریح نقره‏اى آنان بزرگ و بخش مهمى از فضاى زیر گنبد را در بر گرفته است و دیگر آنکه حرم مطهر داراى دو گنبد طلایى یکسان و چهار گلدسته مى‏باشد.همچنین حرم مطهر داراى سه ایوان زیبا و بزرگ با سقفهاى بلند است که ستونهایى تنومند آن را در بر گرفته و با کاشى و آینه تزیین شده است.

پیشینه شهر کاظمین به سال 145 ه.باز مى‏گردد.در این سال جعفر فرزند منصور عباسى در گذشت و در گورستان این منطقه مدفون گردید و پس از او جمعى از قریشیان از آن جمله دو امام معصوم علیهما السلام در این گورستان به خاک سپرده شدند و همواره به نام‏«مقابر قریش‏»مشهور بوده است.لیکن بعدها به تدریج نام این بقعه به نام امروزى آن شهرت یافت.

مراکز زیارتى این شهر عبارتند از:

1-حرم مطهر،ساختمان کنونى حرم از ساخته‏هاى دوره آغازین صفویه و اضافات دوره‏هاى بعدى است.معمارى و هنر دوره صفویه،از ایوانهاى زیبا و کاشى‏کاریهاى معرق نفیس و آینه کاریهاى بدیع در آن به وضوح قابل مشاهده است.حرم مطهر داراى دو گنبد طلایى است که هر یک بر روى بقعه یکى از دو امام علیهما السلام‏قرار گرفته است. در زیر دو گنبد فضاى مربع مستطیل است که میانه دو دیوار شرقى و غربى را دو ستون عظیم در بر گیرنده گنبدها اشغال کرده است،یک ضریح نقره‏اى قبر دو امام را با دو صندوق خاتم نفیس در بر دارد،با ورود از ایوان جنوبى،به نخستین رواق و سپس به درون حرم و گنبد خانه نخست در برابر قبر مطهر حضرت موسى بن جعفر علیه السلام قرار خواهیم گرفت و در پشت‏سر ایشان قبر مطهر حضرت جواد علیه السلام قرار دارد. پیرامون حرم چهار شبستان بزرگ قرار گرفته و رواقهاى جنوبى و غربى هر یک به ایوانى زیبا و بزرگ راه دارد.مجموعه حرم و رواقها را سه صحن وسیع در بر دارد که صحن غربى به نام‏«صحن قریش‏»مى‏باشد.برج و بارو و دروازه‏هاى هفت گانه صحن با معمارى زیبا آن و کاشى کارى نفیس پراکنده در سر درها و کتیبه‏ها چشم بیننده را مى‏نوازد.

برج و بارو و دروازه‏هاى هفت گانه صحن که با توجه به معمارى زیباى آن و کاشى کارى نفیس پراکنده در سر درها و کتیبه‏ها چشم بیننده را مى‏نوازد،از ساخته‏هاى مرحوم فرهاد میرزاى قاجار (عموى ناصر الدین شاه) مى‏باشد.

برخى بیوت و ضمایم حرم مطهر:

×مسجد صفوى،این مسجد از ساخته‏هاى شاه اسماعیل صفوى است که پس از تسخیر عراق آن را به سبک ساختمانهاى عراقى ساخت.مسجد از زیبایى خاصى برخوردار است که حس تحسین بیننده را در برابرعظمت‏ستونهاى ضخیم و طاقهاى قوسى آن بر مى‏انگیزد و داراى گنبد کاشى کارى بسیار کوتاهى است که به زحمت مى‏توان آن را از درون صحن دید.در جنب محراب و منبر کهن مسجد،پنجره‏اى به درون رواق شمالى حرم مطهر باز شده است که از میان آن،ضریح مطهر قابل مشاهده است.

آرامگاه خواجه نصیر الدین طوسى،وى از بزرگان جهان علم و دانش و از مشاهیر دانشمندان است که دوست و دشمن بر جلالت قدر و عظمت مقام او اتفاق نظر دارند.او در سال 672 ه.در گذشت.و در گور یکى از خلفاى بنى العباس که در جوار حرم مطهر کنده و آماده شده بود مدفون گردید.بر روى بر او ضریحى فولادى و کهن قرار دارد.

آرامگاه شیخ مفید،که در مشرق رواق جنوبى قرار دارد.وى از بزرگان شیعه وفقها و متکلمان چیره دست و توانا بود که در سال 413 ه.در گذشت.بر روى قبر او ضریحى فولادى و کهن قرار دارد و بر بالاى قبرش،بر روى مرمر،قطعه شعرى است که امام زمان علیه السلام در رثاى فوت او سروده است:

لا صوت الناعى بفقدک انه یوم على آل الرسول عظیم

آرامگاه ابو القاسم جعفر بن محمد بن قولویه،از بزرگان و فقها و محدثین امامیه است.وى در سال 368 ه.در گذشت و آرامگاهش در مشرق رواق جنوبى به همراه‏قبر شیخ مفید است. آرامگاه جمع کثیرى از وزرا،فقها و اعیان،که برخى از مشاهیر آنان عبارتند از:

موسى بن ابراهیم بن موسى بن جعفر علیه السلام (وى یمن را در دوران مامون تسخیر نمود و مردم را به امامت‏حضرت رضا علیه السلام دعوت کرد.) معز الدوله آل بویه،جلال الدوله آل بویه،وزیر مهلبى،عمید الجیوش،فخر الدوله دیلمى،مشرف الدوله دیلمى،ابن حمدون،ضیاء الدین ابن الاثیر،ابن الناقد،ابن العلقمى،فرهاد میرزا، آیة الله سید حسن صدر و گروهى دیگر از این خانواده،سید هبة الدین شهرستانى و...

آرامگاه سید مرتضى و سید رضى،این دو برادر از اعیان و مشاهیر و بزرگان امامیه در قرن پنجم هجرى بشمار مى‏آیند.قبر این دو تن در دو ساختمان جدا گانه بیرون صحن مطهر و در نزدیکى یکدیگر در جنوب شرقى دیوار صحن قرار دارد.

قبر ابو یوسف قاضى،وى در سال 166 ه.به منصب قضاوت در بغداد پایتخت‏خلافت‏بنى العباس برگزیده شد و نخستین کس در اسلام است که به عنوان‏«قاضى القضات‏»شهرت یافت.قبر او در جنوب شرقى صحن مطهر،درون یکى از حجره‏ها مى‏باشد.

2-مسجد براثا

از مساجد کهن و مبارک شیعه است که در میانه راه‏کاظمین-بغداد در محله‏اى به همین نام واقع است.بنا بر روایات تاریخى،امیر المؤمنین علیه السلام هنگام باز گشت از جنگ با خوارج در نهروان،در این مکان نماز خوانده است.شیعیان از دیر باز در این مسجد تجمع نموده و به عبادت مى‏پرداخته‏اند.

3-مسجد المنطقه

که در محله‏اى به همین نام واقع شده و به نام‏«مسجد العتیقه‏»هم شهرت دارد.بنا به گفته روایات،امیر المؤمنین علیه السلام در یکى از سفرهاى خود،در این مسجد نماز گزارده است.